Naar een artikel van L.V. Crutchfield, Pre-Trib Perspectives Articles Directory
Slechts weinig mensen die zichzelf tegenwoordig “fundamentalist” of “dispensationalist” (durven) noemen of de gedachten van deze beweging(en) aanhangen hebben ooit gehoord van John Nelson Darby of de Plymouth Brethern (in Nederland bekend als de Vergadering van Gelovigen). Dat terwijl een groot deel van het gedachtengoed van “fundamentalistische gelovigen” en aanhangers van de bedelingenleer -welke met name zijn te vinden in de Baptisten-, Pinkster-, Maranatha- en Vergadering-kringen) zijn terug te voeren naar Darby. Vandaar in dit artikel aandacht voor zijn opvattingen.
Opgemerkt moet worden dat ‘fundamentalisme’ en ‘dispensationalisme’ in Nederland vaak een ‘negatieve’ klank hebben gekregen, vanwege ondermeer het moslim-fundamentalisme (waar natuurlijk niemand mee geassocieerd wil worden) en het verzet, vanuit Calvinisitische kring, tegen het ‘dispensationalisme’. Deze woorden zijn in onbruik geraakt, maar de opvattingen zijn nog springlevend en hebben de klassiek-evangelicale theologie gevormd.
Darby stamt uit een periode dat de schriftkritiek steeds populairder werd. Een tegenbeweging hiervan was het zogenaamde “fundamentalisme”:
In de negentiende eeuw kwam er een toenemende aandacht voor de bijbelse profetieen, en de uitleg daarvan. Leiders in deze beweging waren Lewis Way, Edward Irving, een presbyteriaan, die later de apostolische kerk stichtte en John Nelson Darby, oprichter van de Plymouth Brethren, of de Vergadering van Gelovigen. Zij geloofden in de oprichting van het duizendjarig vrederijk, met daaraan voorafgaand de grote verdrukking en de rapture, de opname van de gemeente, dat zijn de waarlijk wedergeborenen.
[Ronald Schouten (†2002), “De Evangelische Beweging, Verscheidenheid en eenheid”, Themelios]
Darby’s leven
John Nelson Darby, genoemd naar familievriend en beroemd Brits admiraal Lord Nelson, was geboren in Londen -uit Ierse ouders- op 18 november 1800. Op 18-jarige leeftijd, in het jaar 1819, studeerde hij af aan het Trinity College in Dublin. Door velen werd hij omschreven als briljant. Hij had de juiste opleiding, connecties en familierelaties en was daarom praktisch van succes verzekerd. Maar binnen een jaar ging in het leven van de succesvolle jurist het roer om; hij zocht spirituele verdieping en in 1825 werd hij ingezegend als diaken in de Kerk van Engeland. Het jaar erop werd hij tot priester gekozen en kreeg een kleine gemeente in Ierland. Verteld wordt dat hij dag en nacht voor zijn kleine parochie werktte en veel aandacht en tijd schonk aan de -meestal zeer arme- landarbeiders en gemeenteleden. Daarnaast is ook bekend dat hij het overgrote deel van zijn eigen inkomen afstond aan onderwijs (voor de jeugd) en lokale charitatieve instellingen.
Darby raakte echter steeds meer overtuigd van het feit dat de kerk ernstige problemen kende. Tijd om goed na te denken over alles had hij niet, omdat hij in beslag genomen werd door zijn arbeid voor de parochie. Op een zeker moment echter kreeg hij een ongeluk; hij werd van zijn paard geworpen en kwam langdurig in het ziekenhuis in Dublin terecht. Daar had hij tijd om te denken.. Hij zegt hier zelf over:
“Tijdens mijn eenzame periode, kwamen er conflicterende gedachten naar boven [..] Ik had altijd de de Bijbel beschouwd als het Woord van God … aandachtig lezen van de Handelingen gaf mij een praktisch beeld van de vroege kerk; dit liet mij duidelijk zien dat er een groot contrast was met de huidige toestand van de kerk; maar ondanks dat hield God nog altijd van deze kerk”
Na 27 maanden de Kerk van Engeland te hebben gediend besloot Darby het “buiten de kerk” te gaan zoeken. Hij zocht, en vond, gelijkgestemde leden van de Kerk van Engeland, in Dublin, die met elkaar samenkwamen voor Bijbelstudie en gebed tijdens de winter van 1827-28. Het was deze groep die later bekend zou worden als de “Plymouth Brethern”. De belangrijkste “regels” binnen de groep waren:
- het breken van het brood (avondmaal) bij elke zondagse samenkomst;
- dienst doen voor Christus op basis van roeping in plaats van aanstelling door mensen.
Hoewel Darby niet de oprichter of grondlegger van deze groep was, werd hij al snel hun geestelijk leider. In 1840 was de “Plymouth Brethern” inmiddels gegroeid naar een beweging met meer dan 800 aanhangers en in de vijf jaren daarna groeide de beweging door tot ruim 1200 (volwassen) leden. Hoewel Darby niet wilde dat de beweging een naam kreeg en de voorkeur gaf aan de uitdrukking “Broeders”, werd, naar de plaats van samenkomst, de beweging in de volksmond al snel de “Plymouth Brethern” genoemd. Hier zien we de kracht van het Woord van God; als mensen dit Woord openen, zoals we ook zagen bij de Reformatie, bestuderen en toepassen in hun leven blijft dit nooit zonder gevolgen, integendeel!
De beweging kreeg snel aanhang in Ierland, Engeland en ook in Europa – mede doordat Darby veel reisde en evangeliseerde. Hij reisde (en predikte) naar onder meer Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Italië en Nederland (1). Daarnaast maakte hij in de periode 1859-1874 zes (zendings)reizen naar Amerika en Canada waar hij predikte in nagenoeg alle grote en sommige kleinere steden. Daarnaast reisde hij ook naar (en predikte in) onder andere Nieuw Zeeland.
Waar hij ook kwam predikte hij over de staat van verval waarin de Kerk zich bevond, de spoedige wederkomst van Christus en vestiging van het duizendjarig rijk (door Christus). Hoewel niet overal zijn boodschap over het verval van de Kerk weerklank vond, sloten veel van zijn luisteraars zijn uitlegging over de wederkomst van Christus in hun hart en aanvaarden ze de idee van een duizendjarig rijk. Maar bovenal waren het zijn “orthodoxe” opvattingen over de Bijbel die overal gelovigen aansprak.
Darby’s karakter
Darby was geen makkelijk persoon in de omgang, zo stellen velen. Hij gaf niet om de ‘wereldse geneugten’, had strenge principes – ook voor zichzelf. Er doen veel anekdotes de ronde over hem, vooral over het feit dat hij bewust zéér eenvoudig, op het randje van armoedig, gekleed ging. Eén van de verhalen is dat eens, toen hij sliep, zijn vrienden zijn compleet versleten kleding omwisselden voor nieuwe omdat hij weigerde nieuwe kleding te kopen..
Hij word beschreven als vriendelijk, nederig, toegewijd en genereus – vooral richting de armen kende zijn vrijgevigheid geen grens. Een van zijn uitspraken over de gegoede kringen (waaruit hij zelf kwam!) citeren we hier:
“Christus prefereerde de armen; sinds ik bekeerd ben doe ik dat ook [..] de rijken, en zij die zich niet afkeren van de status en de luxe, meten en beoordelen hoeveel zij van Christus willen aanvaarden zonder zichzelf toe te wijden”
Hij bedoelde hiermee dat rijken wel gelovig wilden worden, maar niet van hun status, luxe en weelde wilden inleveren. Opmerkelijk dus dat, ondanks zijn harde kritiek op de betere kringen, bijvoorbeeld in Nederland met name binnen de betere kringen zijn gedachtengoed veel ingang vond!
Ondanks het feit dat zijn vriendelijke karakter en geduld met de geestelijk minder ontwikkelde mensen en de armen dus alom geroemd werd waren er toch gaandeweg steeds meer mensen die in conflict kwamen met Darby. De belangrijkste redenen hiervoor waren dat hij (a) géén geduld kon hebben met of opbrengen voor goed ontwikkelde mensen die -in zijn ogen- geen ernst maakten met het evangelie en toewijding aan Christus maar (b) bovenal ergerde hij zich over bewuste dwaling of “weekhartigheid” in fundamentele kwesties. Hoewel het bekend is dat hij er absoluut niet van hield ruzie te maken en controverse niet zocht is het tevens zo dat hij -wanneer het op principiële zaken aankwam- “om de vrede te bewaren” conflicten niet uit de weg ging maar blééf staan op de waarheid.
Door dit alles kreeg Darby de reputatie “niet gemakkelijk” te zijn. Maar het waren vooral zijn tegenstanders die hem in een kwaad daglicht stelden. Zij die door hem werden gewezen op hun ongeestelijke gedrag en on-bijbelse stijl van leven.
Darby’s leerstellige opvattingen
Darby wordt door veel mensen gezien als de vader van de (moderne) dispensationalistische theologie – een theologie die met name door het werk van C.I. Scofield populair is gemaakt (Scofield Reference Bible). Het dispensationalisme heeft wereldwijd aanhangers gekregen door onder andere de inspanningen van instituten als Dallas Theological Seminar en het Moody Bible Institute. In Nederland is het door met name de arbeid van verschillende broeders uit de Vergadering van Gelovigen bekend geworden, zonder anderen hiermee tekort te willen doen overigens. Hoewel Darby’s werk -van oorsprong- de basis is hiervoor en ook ten grondslag ligt aan deze theologische opvattingen en helaas veel van de discussies die er over gevoerd zijn en worden, zijn er slechts weinig mensen die bekend zijn met Darby’s werken. Ze worden zelden gelezen! De meeste mensen weten niet beter dan dat Darby de “oprichter” van de Vergadering van Gelovigen zou zijn geweest -die daarom ook wel eens ten onrechte “Darbisten” worden genoemd- en soms kent men zijn opvattingen over de vervallen kerk, de wederkomst van Christus, de rol van Israël in Darby’s opvattingen, en “zijn” opvattingen over de opname van de Gemeente. Dit zijn slechts uitvloeisels van andere, zeer belangrijke, principes welke Darby onderwees:
1. Inspiratie en onfeilbaarheid van de Schrift
Darby stond er op, en onderwees, dat de Bijbel het geïnspireerde, onfeilbare, Woord van God was. Hij vond dit zeer essentieel om te onderwijzen omdat “in het bijzonder in deze tijd de authoriteit van het Woord van God aan alle kanten ondergraven wordt”2. Godheid en maagdelijke geboorte van Christus
Darby verklaarde “Christus Jezus is God”. Darby leerde: “Hij is de enige ware God en het Eeuwige leven”. Daarbij wees hij nadrukkelijk op de maagdelijke geboorte van Christus.3. Plaatsvervangend sterven
Net als de doctrine over de Godheid van Christus hecht Darby er aan te onderwijzen dat het “het plaatsvervangend sterven van Christus door de hele Schrift heen geleerd wordt” en dat dit “de basis is van het Christendom”.4. Opstanding van Christus
De opstanding van Christus is een waarheid welke alle andere waarheden welke de Schrift leert kracht verleend.5. Wederkomst van Christus
Darby benadrukte dat het essentieel was dat de Kerk de “juiste hoop” of verwachting had. Deze hoop, zo onderwees hij, was de tweede komst van Christus waarbij Christus de gelovigen tot zich op zou nemen. Daarbij had Darby de opvatting dat de Gemeente de Bruid van Christus was. Hij wijst er op dat dit de éérste belofte was welke gedaan werd aan de discipelen nadat de Here Jezus was opgevaren ten hemel.
John F. Walvoort, jarenlang directeur van het Dallas Theolological Seminar en de Bibliotheca Sacra, zegt dan ook:
“Veel van de waarheden welke heden ten dage door de fundamentalistische Christenen geloofd [of onderschreven] worden, vonden hun wedergeboorte in de beweging welke we nu kennen als de Plymouth Brethern”
Darby’s invloed
De invloed van het werk van Darby is, ondanks dat velen hem dus niet eens meer kennen, ontegenzeggelijk groot geweest. Het zogeheten “Fundamentalisme”, wat tot bloei kwam in begin 1900 en zijn naam kreeg naar aanleiding van de uitgave van “The Fundamentals: A Testimony of Truth”, leunt zwaar op het werk en de bediening van deze grote man Gods. Dwight L. Moody zei eens over Darby: “Ik zou nog liever mijn complete bibliotheek verliezen -uitgezonderd mijn Bijbel- dan dat ik afstand zou moeten doen van de geschriften van Darby. Zij zijn voor mij een sleutel tot de Schrift geweest”. A.C. Gaebelein, een redacteur van “The Fundamentals”, plaatst Darby op één lijn met Johannes Calvijn, John Knox en John Wesley.
Darby bleef tot zijn dood, op 29 april 1882, prediken en schrijven over zijn Redder en Verlosser: Christus Jezus. Een paar dagen voor zijn dood schreef hij een afscheidsbrief aan zijn geliefde “broeders” waarin hij verklaarde:
“Ik kan zeggen: Christus is het enige onderwerp in mijn leven, Goddank! En Hij is mijn Rechtvaardiging… houd vast aan Christus”
Meer informatie (engelstalig) over JN Darby:
http://www.johndarby.org/